Archive
The Peter Sellers Pink Panther Films of the 1970s
រចនាបថ នៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរសម័យបុរាណ
សិក្សាស្វែងយល់់អំពីរចនាបថ នៃស្ថាបត្យកម្មខ្មែរពីសម័យបុរាណដូម្តេចដែលហៅថាស្ថាបត្យកម្ម?
ស្ថាបត្កម្ម (Architecfure) គឺជាសិល្បៈក្នុងការសាងសង់ប្រកបដោយការប្រកបដោយការតុបតែង តាមក្បួនខ្នាតបនបដទៅទៀតនេះយើងខ្ញុំ្ញសូមបង្ហាញអំពីស្ថាបត្យកម្មខ្មែរសម័យមុនអង្គរ និងសម័យក្រោយអង្គរដែលមានានឈ្មោះល្បីល្បាញាញពាសពេញពីភពលោក ។ ត្រង់ពាក្យសិល្បៈ (សិល្បៈ-សំ-សីប្ប-បា) គឺសំដៅទៅលើការសាងសង់ផ្សេង ជំនាញ ហត្ថកម្មគ្រប់បែបយ៉ាង ដែលមានសោភ័ណ និងប្រកបដោយសិល្ប៍ ពោលគឺធ្វើឱ្យមនុស្សគាប់ចិត្ដ គាប់អារម្មណ៍ ចង់មើល ចង់ឃើញ ចង់ស្ដាប់ ជាដើម ។
រចនាបថ(Style)គឺសំដៅទៅលើសិល្បៈក្នុងការសាងសង់ ឬតាក់តែងលំអរតាមគំនិតរបស់ព្រះមហាក្សត្រក្នុងការស្ថាបនាប្រាសាទបុរាណ។ នៅក្នុងសម័យបុរាណគេបានចែករចនាបថ ដាច់ដោយឡែកពីគ្នា ដែល មានរហូតទៅដល់១៣រចនាបថ (Style)ក្នុងរចនាបថនិមួយៗ មានកសាងនិងលក្ខណៈពិសេសៗខុសគ្នាទៅ តាមសម័យកាលមួយៗ ។
១-រចនាបថភ្នំដា(គ.ស.វទី១ដល់គ.ស.វទី៦)
តាមការធ្វើការកំណាយនៅក្នុងអង្គរបុរី និងនៅអូកែវ (កម្ពុជាក្រោម)បានបង្ហាញថា សិល្បៈសម័យ ហ្វូណន ដែលគេបញ្ចូលទៅក្នុងរចនាបថភ្នំដា ដោយយកប្រាសាទនៅភ្នំដាធ្វើជាគោល ។ ភ្នំដាស្ថិតនៅជិតអង្គរបុរី ក្នុងខេត្ដតាកែវ ។ នៅក្នុងសម័យហ្វូណន ប្រទេសខ្មែរមានទំនាក់ទំនងជាច្រើនជាមួយឥណ្ឌាជាពិសេសក្នុងវិស័យសិល្បៈ។ Read more…
តើ ខ្មែរ ឬ កម្ពុជាមកពីណា?
ដើមកំណើតជាតិខ្មែរៈ
អ្នកសិក្សា ពីអរិយធម៌ខ្មែរ តែងធ្វើការចោទសួរ និងស្វែងរកអំណះអំណាងផ្សេងៗគ្នា ដើម្បីរក ប្រភពដើមនៃជនជាតិខ្មែរ។ ទោះបីមានការលំបាកបែបណាក្ដី ក៏ គេសង្កេតឃើញអ្នកស្រាវជ្រាវយ៉ាងច្រើន បានផ្ដល់យោបល់ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ហើយពេលខ្លះការយល់ឃើញរបស់អ្នកស្រាវជ្រាវទាំងនោះមានការ ផ្ទុយស្រទ្បះពីគ្នាតែម្ដង។ គេអាចធ្វើការបែងចែក ចំពោះទស្សនៈនៃការយល់ឃើញអំពីដើមកំណើតជាតិខ្មែរ ជាពីរក្រុមដូចខាងក្រោមនេះ ។
ក្រុមទី១
ទទួលស្គាល់ថា ជាតិខ្មែរ ជាជាតិ អន្ដោប្រវេសន៍ ចេញពីឥណ្ឌា មកដណ្ដើមយកទឹកដី របស់ជនជាតិដើម គឺជនជាតិក្នុងអំបូរម៉ាទ្បាយូរប៉ូលីនេស៊ីយែន (Malayo-polynésienne) នេះឯង។ ទស្សនៈ នេះត្រូវបានបង្កើតទ្បើងមុនគេ ដោយលោក Hendrick Kerns។ ក្រោយមកទៀត មានអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះ យល់ស្របតាមលោក Adhemard Leclère លោក Paul Benetdict និង លោក Pierre Gourou ជាដើម។
លោក Pierre Gourou បានបញ្ជាក់ថា ជនជាតិ មន-ខ្មែរ ប្រហែលជាត្រូវពួកទ្រាវីឌ (Dravidian) ឬ Aryen ដែលវាយរុញច្រានចេញពីប្រទេសឥណ្ឌា ហើយដោយមាននៅសល់ក្រុមខ្លះដូចជា ពួកមុណ្ឌ បានមក លុកលុយ ភូមា ថៃ កម្ពុជា ។ គេអាចបន្ថែលើមតិស្រាវជ្រាវខាងលើនេះនូវឈ្មោះ Etienne Aymonier ដែលយល់ឃើញថា ក្រុមមនខ្មែរ-មុណ្ឌ មានទីតាំងដើមនៅជើងភ្នំទីបេ ហើយក្រោយមកបានបំបែកជាពីរក្រុមៈ មួយក្រុម (មក-ខ្មែរ) ចូលមករស់នៅក្នុងភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឯមួយក្រុមទៀត (មុណ្ឌ) ចូលទៅនៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌារហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
ក្រុមទី២
ទទួលស្គាល់ថាជនជាតិខ្មែរជាជាតិពិសេសមួយស្ថិតនៅក្នុងក្រុមមន-ខ្មែរ ហើយបានមក កកើតទ្បើងនៅភូមិភាគអាស៊ីអគ្នេយ៍នេះតាំងពីបុរាណមក។ នេះគឺជាយោបល់លាក (ពរេនារដ Philippe Groslier (អតីតអភិរក្សអង្គរ) និង លោក Macel Talabot។ តាមយោបល់អ្នកទាំងពីរនេះ យល់ឃើញថា ក្នុង បុរេប្រវត្ដិ មានមនុស្សជាច្រើនក្រុមបានធ្វើដំណើរពីខាងជើងចុះមកភូមិភាគ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដូចជា ពួក (Aust-raloides) អូស្ដ្រា ទ្បូអ៊ីត (Mélanésienes)មេទ្បានេស៊ីយាង។ តាមការប៉ាន់ស្មានរបស់លោកទាំងពីរ អំបូរមន-ខ្មែរ កើតមកពីការផ្សំកាត់រវាងពូជ មេទ្បានេស៊ីយាង (Mélanésienes) និងពូជ ឥណ្ឌូនេស៊ីយាង (Indonésiens) ហើយបានរស់នៅលើទឹកដីលាតសន្ធឹងពីឆ្នេរសមុទ្រចិនរហូតដល់ព្រុំប្រទល់ប្រទេស ឥណ្ឌា (ឯកសារខ្លះថា បានរស់នៅរាយប៉ាយលើទឹកដីដែលលាតសន្ធឹងពីឆ្នេរសមុទ្រចិន រហូតដល់ព្រំប្រទល់ប្រទេសឥណ្ឌា)។
គួរកត់សំគាល់ថា យោបល់របស់ក្រុមទី២នេះ មានលក្ខណៈស្របទៅនឹងទស្សនៈរបស់ខ្មែរ ពីព្រោះ បើយើងសំអាងទៅលើរឿងព្រេងខ្មែរស្ដីពី ព្រះថោង នាងនាគ លុះត្រាតែមាននាងនាគនៅស្រុកខ្មែរនេះឯង ទើបមានព្រះថោង (គេថាព្រះថោងមកពីប្រទេសឥណ្ឌា) បានជួបប្រភពគ្នាហើយបានកសាងនគរគោគធ្លកដ៏រុងរឿងមួយនាសម័យប្រវត្ដិ។ រឿងព្រេងនិទាននេះ ត្រូវបានជនជាតិខ្មែរប្រារព្វពិធី ពីសម័យកាលមួយទៅ សម័យកាលមួយ ជាពិសេសគឺក្នុងពិធីរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍កូនប្រុស ស្រី តែម្ដង (ព្រះថោងតោងស្បៃនាង នាគ)។ បានន័យថា លុះត្រាតែមានជាតិខ្មែរ នៅលើកោះគោគធ្លកនេះរួចទៅហើយទើបឥណ្ឌាអាចផ្សព្វ- ផ្សាយអរិយ្យធម៌របស់ខ្លួនចូលមកក្នុងស្រុកខ្មែរ (នគរគោគធ្លក) បាន។
តាមន័យ ក្នុងរឿងព្រេងនេះបានបង្ហាញអោយឃើញថា ខ្មែរយើងជាជនជាតិដែលមានប្រភពច្បាស់លាស់កើត និងរស់នៅលើទឹកដី ស្រុកខ្មែរនេះឯង។
ជារួមមកយើងឃើញថាៈ ចំពោះដើមកំណើតនៃជាតិសាសន៍ខ្មែរយើងនេះ អ្នកប្រាជ្ញជាតិ និងអន្ដរ ជាតិបានផ្ដល់សម្មតិកម្មយ៉ាងច្រើនក៏ដោយ តែទស្សនៈរបស់អស់លោកទាំងនោះ បានយល់ស្របគ្នាត្រង់ចំនុច ដែលថា ខ្មែរ ជាជាតិសាសន៍មួយស្ថិតនៅក្នុងអំបូរ ពិសេសមួយគឺអំបូរ មន-ខ្មែរ ឬ ខម នេះឯង។
ជាតិមន មានរស់នៅសេសសល់រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ ដែលមាននៅប្រទេសភូមា ផ្នែកខាងក្រោម និងតាមជួរភ្នំអណ្ណាម ក្នុងប្រទេសវៀតណាម។ ជនជាតិថៃ វៀតណាម និង ភូមា ទើបតែចុះមកលួចប្លន់យក ទឹកដីខ្មែរក្នុងសតវត្សទី១៣ នៃ គ.ស តែប៉ុណ្ណោះ។ គឺនៅពេលដែលជនជាតិទាំងនេះត្រូវកងទ័ពម៉ុងហ្គោល (Mongol)វាយប្រហារដេញខ្ចាត់ខ្ចាយរត់ភ្លាត់ពីប្រទេសចិនមក។
(ប្រែសម្រួលពី សៀវភៅ វប្បធម៌ អរិយ្យធម៌ខ្មែរ របស់សាស្ដ្រាចារ្យ ពន់ ឆាយ)
ប្រវត្តិ ភិរម្យ ង៉ុយ អ្នកប្រាជ្ញអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ
អ្នកប្រាជ្ញអក្សរសាស្ត្រខ្មែរក្រមង៉ុយ ដែលខ្មែរគ្រប់រូបទទួលស្គាល់ថាជាអ្នកបង្កើតច្បាប់ប្រៀនប្រដៅ ដាស់តឿន ដល់កូនខ្មែរ និងបង្កើតវោហារស័ព្ឋខ្មែរ។ គាត់កើតនៅឆ្នាំ ១៨៦៥ ឃុំកំពូល ស្រុកភ្នំពេញ ដោយសព្វថ្ងៃហៅថាស្រុក អង្គស្នួល ក្នុងខេត្តកណ្តាល មាននាមដើម អ៊ុក អ៊ូ ប៉ុន្តែមាតាបិតាលោកហៅក្រៅថាង៉ុយៗជាប់នាមនេះរហូតមក ហើយបានទទួលអនិច្ចកម្មទៅវិញក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៩ ជន្មាយុ៧១ឆ្នាំ។
ភិរម្យ ង៉ុ យ អ្នកប្រាជ្ញ អក្សរសាស្ត្រ ខ្មែរ ក្រម ង៉ុ យ (Phirom Gnoy)
បិតាលោកនាម អ៊ុក ធ្វើមេឃុំ នៅឃុំកំបូល មានគោរម្យងារថា ចៅពញាធម្មធារា ហើយឯមាតាលោកជាកូនរបស់ពញាម៊ុក មេឃុំស្ពានថ្ម ស្រុក ខេត្តជាមួយគ្នា ដែលមាតាបិតាត្រូវបង្អូនជីទួតមួយគ្នា។
កាលពីកុមារ អ្នកប្រាជ្ញអក្សរសាស្ត្រខ្មែរក្រមង៉ុយបានទៅសំណាក់រៀន នឹងជាមួយចៅអធិការវត្តអង្គបឹងចក ដែលស្រុកកំណើតរបស់លោកផ្ទាល់ ដោយគាត់ជាក្មេងឧស្សាហ៏រៀនសូត្រ បានបួសជាសាមណេរ ចេះធម៏អាថ៏ ជ្រៅជ្រះ ហើយកាលពេញវ័យ២១ឆ្នាំសាមណេរ ក៏បំពេញឧបសម្បទាជាភិក្ខុ ដែលបានសិក្សាធម៍អាថ៍ ស្វះស្វែង រៀនប្រែព្រះត្រ័យបិដកដំបូង ក្នុងសំណាក់លោកគ្រូអាចារ្យទិត្យគង់វត្តបឹងចក ភូមិបែកស្គរ ឃុំបែកចាន ស្រុកភ្នំពេញ ខេត្តកណ្តាល។ បន្ទាប់ពីប្រែព្រះត្រ័យបិដក ភិក្ខុ ង៉ុយ ស្វែងរៀនឧបស្សនាកម្មដ្ឋាន ក្នុងសំណាក់ព្រះអាចារ្យជាច្រើន កន្លែងទៀត។
ក្រោយពីបានចាក់សិក្ខាបទមកជាគ្រហស្ត លោកបានរៀបអាពាហ៏ពិពាហ៏ នៅឃុំបែកចាន ស្រុកភ្នំពេញ ហើយប្រកបអ្នកស្រែជាធម្មតាក្នុងស្រុកនោះ។ លោកមានកូន ៦នាក់ឈ្មោះអាចារ្យ ចុង ដែលជាកវីមានឈ្មោះល្បី ខាងសំនួនវោហារ បានទទួលអនិកម្មក្នុងគុកនយោបាយនៅឆ្នាំ ១៩៥៥ ពេញបោះឆ្នោតគណៈបក្សប្រជាធិតេយ្យ ប្រកួតប្រជែង និងបក្សសង្គមរាស្ត្រនិយម។
ក្នុងការរស់នៅជាកសិករ តាង៉ុយមានប្រជាប្រិយភាពខ្លាំងខាងវោហារ និងល្បិចលើកកំណាព្យភ្លាមៗ ច្រៀង ឡើង និងសំនៀងសាដៀវយ៉ាងពិរោះ ព្រមទាំងចំណេះខាងធម៏អាថ៍យ៉ាងខ្ពង់ខ្ពស់ ដែលធ្វើឧ្យកសិករឯទៀតរាប់អាន ស្រឡាញ់ទុកលោកជាអ្នកប្រាជ្ញក្នុងភូមិស្រុក ហើយអ្នកស្រុកហៅលោកថា ភិរម្យ ង៉ុយ។ បន្ទាប់មករដ្ឋអំណាច បានតាំងលោកជា ( ក្រម ) គឺជាភារៈជន ដែលធ្វើទំនាក់ទំនងទាក់ទងរវាងរដ្ឋបាល និងប្រជាជនក្នុងឃុំ។
ពេលរដូវរំហើយ ក្រោយពីកិច្ចការច្រូតកាត់អ្នកប្រាអក្សរសាស្ត្រខ្មែរក្រមង៉ុយ តែងតែទេរសនាប្រៀនប្រដៅ ច្រៀងកំណាព្យបន្ទដោយសំនៀងសាដៀវដ៏ក្រលួចពីភូមិមួយ ដោយយំស្រណោះអាណិតខ្មែរគ្នាឯង ពីភាព ខ្សត់ខ្សោយ ក្រីក្រ ល្ងងខ្លៅ ឈ្លោះគ្នាឯងបែកបាក់សាម្គី។ ល ។ ផ្ទុយនឹងទម្ងន់ពន្ឋដារនៃរដ្ឋអំណាចបារាំង ភាពរហ័សរហួនឆ្លាតការកេងបន្លំជនបរ ទេស មានចិន យួន ជាដើម។ សំនូរល្បីល្បាញពីកវីសិល្បករនេះ លេចឮដល់ទីក្រុង ហើយសម្តេចចក្រីបានហៅឧ្យ ទៅច្រៀងថ្វាយស្តេចស៊ីសុវត្តិពេញព្រះទ័យបានឧ្យរង្វាន់ជា ប្រាក់កាស និងគោរម្យងារជា ព្រះភិរម្យភាសា។
សំនូរល្បីល្បាញតាង៉ុយនេះដឹងដល់លោកសឺ ដេស សមាជិកសាលាបារាំងចុងបូពា៏ប្រទេសនាំទៅជួបអ្នក ស្រីស៊ុសានកាពេលេស នាយកវិជ្ជាឋាន ពុទ្ឋសាសនបណ្ឌិត្យបានបោះពុម្ភកំណាព្យ តាង៉ុយ ជាកូនសៀវភៅបួន។ អ្នកស្រិកាពេលេសបានឧ្យកំរែជាប្រាក់១រៀលជំនាន់នោះ។ ប្រាក់១រៀលតិចមែនពិត តែអំណោយនេះសឹងតែទុក ជាកិច្ចប្រវត្តិសាស្ត្រ បង្ហាញឧ្យឃើញថាបារាំងទាំងអស់ មិនមែនសុទ្ឋតែអ្នកអាណានិគមមកជិះជាន់ខ្មែរ គឺមានអ្នកប្រាជ្ញខ្លះៗស្រឡាញ់រាប់អានវប្បធម៏ខ្មែរចង់រក្សាទុកជា ស្នាដៃមនុស្សធម៏។ នៅពេលអ្នកប្រាជ្ញអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ ក្រម ង៉ុយទទួលអនិច្ចកម្មទៅ គាត់បានបន្សល់ស្នាដៃចុងក្រោយជាបណ្តាំក្រម ង៉ុយ បង្ហាញពីភាពល្ងង់ខ្លៅ និងការខ្ចិល ច្រអូសនៃជនជាតិយើង នៅមុខភាពរហ័សរហួនឆ្លាតកេងប្រវ័ញនៃជនបរទេសមាន ចិន យួនជាដើម។
ធ្វើការដកស្រង់ចេញពីសៀវភៅ អក្សរសិល្ប៍ខ្មែរសតវត្សទី២០
កាលវិវត្តន៍វ័យរបស់មនុស្ស
តាមសៀវភៅវប្បធម៌ទូទៅភាគ២របស់លោក ឡុង សារិន បានបង្ហាញថា ក្នុងមួយជីវិតរស់នៅរបស់មនុស្ស ត្រូវបានបែងចែកជា១០វ័យគឺ៖
- ទីមួយ ចាប់ពីពេលកើតរហូតដល់ អាយុ១០ឆ្នាំ ហៅថា មន្តទសកៈ ដែលប្រែមកថាជាវ័យកំពុងសុខស្រួល។
- ទីពីរ ចាប់ពីអាយុ១១ឆ្នាំ រហូតដល់អាយុ២០ឆ្នាំ គឺ ខិឌ្ឌទសកៈ ដែលប្រែមកថា ជាវ័យល្បែង ពោលគឺវ័យ ដែលកំពុងភ្លើតភ្លើន ពុំសូវចេះគិតពិចារណាបានដិតដល់ ច្រើនប្រព្រឹត្តនូវទោសកំហុស។
- ទីបី គឺវណ្ណទសកៈ ចាប់ពីអាយុ២១ឆ្នាំ ដល់អាយុ៣០ឆ្នាំ ដែលប្រែមកថាជាវ័យល្អ។
- ទីបួន ចាប់ពីអាយុ៣១ឆ្នាំដល់អាយុ៤០ឆ្នាំ គឺវ័យ ពលទសកៈ ដែលប្រែមកថាជាវ័យ ខ្លាំងក្លា។ វ័យនេះហើយដែលមនុស្សមានកាយសម្បទាមាំមួនទាំងចិត្តគំនិត និងប្រាជ្ញាស្មារតី។
- ទីប្រាំ ចាប់ពីអាយុ៤១ឆ្នាំរហូតដល់អាយុ៥០ឆ្នាំគឺបញ្ញាទសកៈ ដែលមានន័យថាជាវ័យពិចារណា។ មនុស្ស ឋិតក្នុងវ័យនេះអាចពិចារណារកហេតុផលច្បាស់លាស់ជាងវ័យណាទាំងអស់ ដោយផ្អែកលើបទពិសោធន៍ និងការច្នៃប្រឌិតបន្ថែម។
- ទីប្រាំមួយ គឺចាប់ពីអាយុ៥១ឆ្នាំដល់៦០ឆ្នាំ ជាវ័យហានិទសកៈ ប្រែមកថាវ័យទន់។ មនុស្សចាប់ផ្ដើមទ្រុឌទ្រោមបន្តិចម្ដងៗទាំងកាយសម្បទា និងចិត្តគំនិតអារម្មណ៍។
- ទីប្រាំពីរ ចាប់ពីអាយុ៦១ឆ្នាំដល់៧០ឆ្នាំ គឺ បពា្ភរទសកៈ ដែលមានន័យថាជាវ័យជរា។ ដល់វ័យនេះភាពទ្រុឌ ទ្រោមកាន់តែញ៉ាំញីដល់មនុស្សគ្មានល្ហែ ឈឺក៏ច្រើន ធ្វើការងារពុំសូវបានពេញលេញ។
- ទីប្រាំបី ចាប់ពីអាយុ៧១ឆ្នាំដល់៨០ឆ្នាំ ជាវ័យកោង ឬហៅថាវ័យ វង្កាទសកៈ។
- ទីប្រាំបួន ចាប់ពីអាយុ៨១ឆ្នាំដល់៩០ឆ្នាំ មនុស្សចាប់ផ្ដើមភ្លេចភ្លាំងច្រើន ជាវ័យភ្លេច ឬវ័យមោមូហទសកៈ។
- ទីដប់ ចាប់ពីអាយុ៩១ឆ្នាំរហូតដល់១០០ឆ្នាំ គឺវ័យដេក ឬសយនទសកៈ។
កម្ពុជា ជាស្រុកកំណើតរបស់ខ្ញុំ
ទង់ជាតិគឺជាអត្តសញ្ញាណនៃដួងព្រលឹងជាតិខ្មែរ
ពូជខ្មែរ គឺជាពូជអ្នកកសាងប្រាសាទអង្គរវត្ត
Download Khmer Unicode
ស្វែងយល់ពីរូបិយវត្ថុជាតិខ្មែរ
ក្រដាសប្រាក់ខ្មែរ 500Riel (1956-1970)
ក្រដាសប្រាក់ខ្មែរ 100Riel (1956-1970)
Phnom Penh Time
************Diary ឌីខេន************ 
វិចារណ៍ថ្មីៗ